Wybór odpowiedniego silnika to jedna z kluczowych decyzji podczas zakupu samochodu. Szczególnie popularne w ostatnich latach stały się silniki TSI, należące do rodziny jednostek benzynowych z bezpośrednim wtryskiem paliwa i turbodoładowaniem. Często stają one w szranki z tradycyjnymi jednostkami wysokoprężnymi (diesel). Zrozumienie różnic technicznych między silnikami TSI a dieslami jest kluczowe, aby dokonać świadomego wyboru, dopasowanego do indywidualnych potrzeb i stylu jazdy.

Debata na temat wyższości silników benzynowych nad dieslami i odwrotnie trwa od lat. Ewolucja technologii motoryzacyjnych sprawiła, że granice między tymi dwoma typami silników stają się coraz bardziej płynne, a jednostki benzynowe z turbodoładowaniem, takie jak TSI, zyskują na popularności, oferując osiągi zbliżone do diesli przy potencjalnie niższych kosztach eksploatacji w określonych warunkach. Według danych Europejskiego Stowarzyszenia Producentów Samochodów (ACEA), w 2022 roku udział silników benzynowych w nowo rejestrowanych samochodach w UE wynosił około 36%, podczas gdy diesli około 16,7%, co pokazuje rosnącą popularność jednostek benzynowych.

Co to jest silnik TSI? - Podstawy techniczne

Silnik TSI (Turbocharged Stratified Injection) to rodzina silników benzynowych opracowanych przez Grupę Volkswagen. Kluczowymi elementami technologicznymi, które wyróżniają TSI, są:

💨
Turbodoładowanie
Wykorzystuje energię spalin do napędzania turbiny, która spręża powietrze dostarczane do cylindrów. Zwiększa to ilość tlenu w komorze spalania, umożliwiając spalanie większej ilości paliwa i generowanie większej mocy z mniejszej pojemności silnika.
💉
Bezpośredni wtrysk paliwa
Paliwo jest wtryskiwane bezpośrednio do komory spalania, a nie do kolektora dolotowego. Pozwala to na bardziej precyzyjne sterowanie procesem spalania, lepsze wykorzystanie paliwa i redukcję emisji spalin.
🔄
Zmienne fazy rozrządu
System ten pozwala na regulację momentu otwarcia i zamknięcia zaworów, optymalizując przepływ powietrza i spalin w zależności od obciążenia i prędkości obrotowej silnika. Poprawia to osiągi i efektywność paliwową.
📦
Zmniejszona pojemność skokowa (Downsizing)
Dzięki turbodoładowaniu, silniki TSI mogą osiągać moc porównywalną do większych jednostek wolnossących, jednocześnie zużywając mniej paliwa i emitując mniej CO2.

Jak działa silnik diesla? - Kluczowe cechy

Silnik diesla, znany również jako silnik wysokoprężny, działa na zasadzie samozapłonu. W przeciwieństwie do silnika benzynowego, który do zapłonu mieszanki paliwowo-powietrznej wykorzystuje iskrę ze świecy zapłonowej, w dieslu paliwo jest wtryskiwane do sprężonego i gorącego powietrza w cylindrze, co powoduje jego zapłon. Kluczowe cechy silników diesla to:

Technologie w silnikach diesla

  • Wtrysk bezpośredni Common Rail - nowoczesne diesle wykorzystują system Common Rail, w którym paliwo jest pod wysokim ciśnieniem przechowywane w wspólnym zbiorniku (szynie) i wtryskiwane do cylindrów za pomocą elektronicznie sterowanych wtryskiwaczy. Zapewnia to precyzyjne dawkowanie paliwa i poprawę efektywności spalania.
  • Turbodoładowanie - podobnie jak w silnikach TSI, turbodoładowanie jest powszechnie stosowane w dieslach w celu zwiększenia mocy i momentu obrotowego.
  • Wysoki stopień sprężania - silniki diesla charakteryzują się znacznie wyższym stopniem sprężania niż silniki benzynowe (zazwyczaj od 16:1 do 20:1 w porównaniu do 8:1 do 12:1 w silnikach benzynowych). Jest to niezbędne do osiągnięcia temperatury samozapłonu paliwa.
  • Filtr cząstek stałych (DPF/FAP) - nowoczesne diesle są wyposażone w filtry cząstek stałych, które wyłapują sadzę ze spalin, redukując emisję szkodliwych substancji.
  • Systemy redukcji emisji NOx (np. AdBlue) - w celu spełnienia coraz bardziej rygorystycznych norm emisji, diesle często wykorzystują systemy selektywnej redukcji katalitycznej (SCR) z płynem AdBlue, który redukuje emisję tlenków azotu.

Silniki diesla są tradycyjnie cenione za wysoki moment obrotowy dostępny w niskim zakresie obrotów, co przekłada się na lepszą dynamikę przy niskich prędkościach i niższe zużycie paliwa, zwłaszcza podczas jazdy na długich dystansach i z dużym obciążeniem.

TSI vs Diesel - Główne różnice techniczne

Podstawowa różnica między silnikiem TSI a dieslem leży w sposobie zapłonu mieszanki paliwowo-powietrznej oraz w rodzaju stosowanego paliwa. Te fundamentalne różnice przekładają się na szereg innych cech technicznych i eksploatacyjnych:

Rodzaj paliwa
TSI: Benzyna o odpowiedniej liczbie oktanowej.
Diesel: Olej napędowy.
Wpływa na koszty tankowania (cena paliwa) i dostępność na stacjach benzynowych.
Sposób zapłonu
TSI: Zapłon iskrowy (świeca zapłonowa).
Diesel: Zapłon samoczynny (wysoka temperatura sprężonego powietrza).
Decyduje o charakterystyce pracy silnika i wymaganiach dotyczących układu zasilania i zapłonu.
Stopień sprężania
TSI: Niższy (ok. 8:1 do 12:1).
Diesel: Wyższy (ok. 16:1 do 20:1).
Wyższy stopień sprężania w dieslu przekłada się na większą efektywność termodynamiczną, ale wymaga bardziej wytrzymałych elementów silnika.
Moment obrotowy
TSI: Zazwyczaj niższy niż w porównywalnym dieslu, dostępny w szerszym zakresie obrotów.
Diesel: Wyższy niż w porównywalnym TSI, dostępny w niskim zakresie obrotów.
Wysoki moment obrotowy w dieslu ułatwia ruszanie, jazdę z niskimi prędkościami i ciągnięcie przyczep. W TSI moment obrotowy jest bardziej równomiernie rozłożony.
Zużycie paliwa
TSI: Zazwyczaj wyższe niż w dieslu, zwłaszcza przy wysokich prędkościach i obciążeniu.
Diesel: Zazwyczaj niższe niż w TSI, szczególnie podczas jazdy na długich dystansach.
Efektywność paliwowa jest kluczowym czynnikiem wpływającym na koszty eksploatacji, zwłaszcza przy dużych przebiegach.
Kultura pracy
TSI: Cichsze, bardziej płynna praca, mniej wibracji.
Diesel: Głośniejsze, bardziej odczuwalne wibracje (zwłaszcza na biegu jałowym), charakterystyczny "klekot".
Wpływa na komfort jazdy, zwłaszcza w ruchu miejskim i na postoju.
Emisja spalin
TSI: Niższa emisja cząstek stałych (sadzy), wyższa emisja CO2.
Diesel: Wyższa emisja cząstek stałych (sadzy) i tlenków azotu (NOx), niższa emisja CO2.
Wpływa na spełnianie norm emisji (Euro) i potencjalne ograniczenia wjazdu do centrów miast. Wymaga stosowania zaawansowanych systemów oczyszczania spalin (DPF, SCR).
Koszt zakupu
TSI: Zazwyczaj niższy niż porównywalny diesel.
Diesel: Zazwyczaj wyższy niż porównywalny TSI.
Różnica w cenie zakupu może być znacząca i wpływać na całkowity koszt posiadania.
Koszty serwisowania
TSI: Generalnie niższe koszty serwisowania podstawowego, potencjalnie wyższe koszty napraw turbosprężarki lub układu wtryskowego.
Diesel: Potencjalnie wyższe koszty serwisowania ze względu na bardziej skomplikowane systemy oczyszczania spalin (DPF, SCR) i wyższe ciśnienia w układzie wtryskowym.
Koszty serwisowania i naprawy mogą znacząco wpłynąć na całkowity koszt posiadania pojazdu.

Wpływ technologii na różnice

  • Turbodoładowanie: W obu typach silników turbodoładowanie jest kluczowe dla zwiększenia mocy i efektywności, ale w dieslu pozwala na uzyskanie znacznie wyższego momentu obrotowego.
  • Bezpośredni wtrysk: W TSI poprawia precyzję dawkowania paliwa i efektywność spalania. W dieslu jest niezbędny do wtrysku paliwa pod wysokim ciśnieniem w celu samozapłonu.
  • Downsizing w TSI: Pozwala na osiągnięcie mocy większych silników przy mniejszej pojemności, co wpływa na zużycie paliwa i emisję CO2.
  • Systemy oczyszczania spalin w dieslach: DPF i SCR są niezbędne do spełnienia norm emisji, ale mogą być źródłem problemów i kosztów serwisowych, zwłaszcza przy jeździe na krótkich dystansach.

Zalety i wady silników TSI

Silniki TSI zdobyły dużą popularność dzięki połączeniu dobrych osiągów z relatywnie niskim zużyciem paliwa w określonych warunkach. Jednak jak każda technologia, mają swoje mocne i słabe strony:

👍 Zalety silników TSI

  • Dobre osiągi: Dzięki turbodoładowaniu, TSI oferują dynamiczną jazdę i dobrą elastyczność w szerokim zakresie obrotów.
  • Relatywnie niskie zużycie paliwa (przy spokojnej jeździe): W cyklu miejskim i przy umiarkowanych prędkościach, TSI potrafią być oszczędne.
  • Cicha praca i niska kultura wibracji: Zapewniają wysoki komfort jazdy.
  • Niższa emisja cząstek stałych: W porównaniu do diesli, TSI generują znacznie mniej sadzy.
  • Niższy koszt zakupu: Zazwyczaj samochody z silnikami TSI są tańsze w zakupie niż ich odpowiedniki z silnikami diesla.
  • Brak problemów z DPF/SCR przy krótkiej jeździe: W przeciwieństwie do diesli, TSI nie są wrażliwe na jazdę na krótkich dystansach, która może prowadzić do zapychania się filtrów cząstek stałych.
  • Szybkie nagrzewanie wnętrza: Silniki benzynowe szybciej osiągają temperaturę roboczą, co jest ważne zimą.

👎 Wady silników TSI

  • Potencjalnie wyższe zużycie paliwa przy dynamicznej jeździe: Przy wykorzystaniu pełnej mocy turbodoładowania, zużycie paliwa może znacząco wzrosnąć.
  • Wyższa emisja CO2: W porównaniu do diesli, TSI emitują więcej dwutlenku węgla.
  • Potencjalne problemy z nagarem na zaworach dolotowych: Bezpośredni wtrysk paliwa może prowadzić do osadzania się nagaru na zaworach dolotowych, co wymaga okresowego czyszczenia.
  • Potencjalne problemy z rozrządem (w starszych generacjach): Niektóre wcześniejsze wersje silników TSI miały problemy z łańcuchem rozrządu. Nowsze generacje z paskiem rozrządu są bardziej niezawodne pod tym względem.
  • Wrażliwość na jakość paliwa: Silniki z bezpośrednim wtryskiem są bardziej wrażliwe na jakość stosowanej benzyny.
  • Potencjalne problemy z turbosprężarką: Turbosprężarka jest elementem podlegającym zużyciu i jej awaria może być kosztowna w naprawie.

Zalety i wady silników diesla

Silniki diesla przez lata były wyborem numer jeden dla osób pokonujących długie dystanse. Ich efektywność paliwowa i wysoki moment obrotowy to niezaprzeczalne zalety, ale rosnące wymagania dotyczące emisji spalin i rozwój technologii w silnikach benzynowych sprawiły, że diesle również mają swoje ograniczenia:

👍 Zalety silników diesla

  • Niskie zużycie paliwa: Szczególnie na długich trasach i przy stałych prędkościach, diesle są bardzo oszczędne.
  • Wysoki moment obrotowy: Dostępny w niskim zakresie obrotów, co zapewnia dobrą dynamikę i ułatwia jazdę z obciążeniem (np. z przyczepą).
  • Długie przebiegi: Diesle są zazwyczaj projektowane do pokonywania dużych dystansów i często charakteryzują się wysoką trwałością (przy odpowiedniej eksploatacji i serwisowaniu).
  • Niższa emisja CO2: W porównaniu do silników benzynowych, diesle emitują mniej dwutlenku węgla.
  • Dobre osiągi na trasie: Dzięki turbodoładowaniu i wysokiemu momentowi obrotowemu, diesle dobrze sprawdzają się podczas wyprzedzania na drogach szybkiego ruchu.

👎 Wady silników diesla

  • Wyższa emisja cząstek stałych i NOx: Wymaga stosowania zaawansowanych i kosztownych w utrzymaniu systemów oczyszczania spalin (DPF, SCR).
  • Wrażliwość na jazdę na krótkich dystansach: Częsta jazda na krótkich trasach w mieście może prowadzić do zapychania się filtra DPF i problemów z systemem SCR.
  • Głośniejsza praca i większe wibracje: Wpływa na komfort jazdy, zwłaszcza w ruchu miejskim i na postoju.
  • Wyższy koszt zakupu: Samochody z silnikami diesla są zazwyczaj droższe w zakupie niż ich odpowiedniki z silnikami benzynowymi.
  • Potencjalnie wyższe koszty serwisowania: Systemy oczyszczania spalin i skomplikowany układ wtryskowy mogą generować wyższe koszty napraw i serwisowania.
  • Dłuższe nagrzewanie wnętrza: Silniki diesla potrzebują więcej czasu, aby osiągnąć temperaturę roboczą, co jest odczuwalne zimą.
  • Potencjalne problemy z kołem dwumasowym: Wiele nowoczesnych diesli wyposażonych jest w koło dwumasowe, które jest elementem podlegającym zużyciu i jego wymiana jest kosztowna.
  • Większa wrażliwość na niskie temperatury: W niskich temperaturach olej napędowy może gęstnieć, a rozruch silnika może być utrudniony.

TSI czy Diesel? - Który silnik wybrać?

Wybór między silnikiem TSI a dieslem zależy przede wszystkim od indywidualnych potrzeb, stylu jazdy i planowanego sposobu użytkowania samochodu. Nie ma jednej uniwersalnej odpowiedzi, który silnik jest lepszy – każdy z nich ma swoje specyficzne zastosowania, w których sprawdza się optymalnie.

Rozważania przy wyborze silnika

1

Analiza rocznych przebiegów

Im większe roczne przebiegi, tym bardziej opłacalny może okazać się silnik diesla ze względu na niższe zużycie paliwa. Przy niskich przebiegach, różnica w cenie zakupu diesla może nie zwrócić się w oszczędnościach na paliwie.

2

Styl jazdy i warunki użytkowania

Jeśli większość czasu spędzasz w ruchu miejskim, na krótkich dystansach, silnik TSI będzie lepszym wyborem. Diesel w takich warunkach jest mniej efektywny, a systemy oczyszczania spalin mogą sprawiać problemy. Jeśli często jeździsz w trasę, po autostradach, diesel zaoferuje niższe zużycie paliwa i lepszą dynamikę przy wyższych prędkościach.

3

Priorytety - oszczędność vs komfort

Jeśli priorytetem jest maksymalna oszczędność paliwa na długich dystansach, diesel jest zazwyczaj bardziej efektywny. Jeśli zależy Ci na cichej pracy, płynnej jeździe i niższych kosztach zakupu, TSI może być lepszym wyborem.

4

Koszty eksploatacji i serwisowania

Oprócz zużycia paliwa, należy wziąć pod uwagę koszty ubezpieczenia, podatków (w niektórych krajach), oraz potencjalne koszty serwisowania i napraw. Nowoczesne diesle, choć oszczędne w paliwie, mogą generować wyższe koszty serwisowania zaawansowanych systemów oczyszczania spalin.

5

Plany dotyczące przyszłości motoryzacji

W obliczu zaostrzających się norm emisji spalin i rosnącej popularności samochodów elektrycznych i hybrydowych, warto rozważyć, jak długo planujesz użytkować samochód i jakie mogą być przyszłe ograniczenia dla silników spalinowych, zwłaszcza diesli, w niektórych obszarach miejskich.

Podsumowanie wyboru

Wybierz TSI jeśli:
Jeździsz głównie w mieście i na krótkich dystansach, zależy Ci na cichej pracy silnika i komforcie jazdy, masz mniejsze roczne przebiegi, cenisz niższy koszt zakupu, nie chcesz martwić się o filtr DPF przy krótkiej jeździe.
Wybierz Diesla jeśli:
Pokonujesz duże roczne przebiegi, jeździsz głównie w trasach i po autostradach, zależy Ci na niskim zużyciu paliwa na długich dystansach, często jeździsz z dużym obciążeniem lub ciągniesz przyczepę, priorytetem jest dla Ciebie wysoki moment obrotowy.

Przyszłość silników TSI i Diesla

Oba typy silników spalinowych stoją w obliczu wyzwań związanych z coraz bardziej rygorystycznymi normami emisji spalin i globalnym trendem w kierunku elektromobilności. Producenci samochodów inwestują w rozwój obu technologii, dążąc do zmniejszenia ich wpływu na środowisko.

🔬

Ewolucja silników TSI

Rozwój
Producenci pracują nad dalszą poprawą efektywności paliwowej TSI, m.in. poprzez rozwój systemów zmiennego stopnia sprężania, udoskonalenie systemów wtrysku i turbodoładowania. Coraz częściej spotykane są również silniki TSI z systemami tzw. "miękkiej hybrydy" (mild hybrid), które wykorzystują niewielki silnik elektryczny do wsparcia jednostki spalinowej i odzyskiwania energii podczas hamowania.
🧪

Ewolucja silników Diesla

Rozwój
Głównym kierunkiem rozwoju diesli jest dalsze ograniczanie emisji szkodliwych substancji, zwłaszcza tlenków azotu i cząstek stałych. Stosowane są coraz bardziej zaawansowane systemy SCR z podwójnym wtryskiem AdBlue, filtry cząstek stałych o zwiększonej wydajności oraz technologie ograniczające emisję w niskich temperaturach. Pojawiają się również diesle w układach hybrydowych.
🌍

Rola w przyszłym miksie napędowym

Przyszłość
Chociaż przyszłość należy do elektromobilności, silniki spalinowe, w tym TSI i diesle, będą jeszcze przez wiele lat odgrywać ważną rolę w transporcie, zwłaszcza w przypadku pojazdów użytkowych, ciężarowych i w zastosowaniach wymagających dużego zasięgu i mocy. Ich rola może ewoluować w kierunku współpracy z silnikami elektrycznymi w układach hybrydowych.

Wpływ regulacji prawnych

Normy emisji Euro odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu rynku silników spalinowych. Kolejne, coraz bardziej restrykcyjne normy (obecnie Euro 6d, w przyszłości Euro 7) wymuszają na producentach stosowanie coraz bardziej zaawansowanych i kosztownych rozwiązań w celu redukcji emisji. Może to wpływać na cenę pojazdów z silnikami spalinowymi i przyspieszać przejście na napędy alternatywne.

🚦 Normy Euro

Określają maksymalne dopuszczalne poziomy emisji szkodliwych substancji ze spalin (tlenki azotu, cząstki stałe, tlenek węgla, węglowodory). Ich zaostrzanie wpływa na konstrukcję silników i systemów oczyszczania spalin.

🏙️ Strefy czystego transportu

Wiele miast w Europie wprowadza lub planuje wprowadzenie stref czystego transportu, do których wjazd dla pojazdów z silnikami o wysokiej emisji spalin jest ograniczony lub zabroniony. Może to dotknąć starsze samochody z silnikami diesla i niektóre starsze TSI.

Warto śledzić lokalne i krajowe przepisy dotyczące emisji spalin, planując zakup samochodu, zwłaszcza jeśli często poruszasz się w dużych miastach.

"Wybór między TSI a dieslem to nie tylko kwestia osiągów i zużycia paliwa, ale również analiza indywidualnych potrzeb i przewidywanych warunków eksploatacji w kontekście zmieniającego się krajobrazu motoryzacyjnego."

Częste pytania o silniki TSI i Diesel

Wiele osób zastanawia się nad praktycznymi aspektami użytkowania silników TSI i diesla. Oto odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania:

  • Czy silniki TSI są awaryjne? Wczesne generacje silników TSI (zwłaszcza te z łańcuchem rozrządu) miały pewne problemy z niezawodnością. Nowsze wersje z paskiem rozrządu i udoskonalonymi technologiami są generalnie bardziej niezawodne. Awaryjność zależy w dużej mierze od prawidłowego serwisowania i stylu jazdy.
  • Czy diesel nadaje się do jazdy w mieście? Nowoczesne diesle z filtrem DPF nie są idealnym wyborem do jazdy głównie w mieście na krótkich dystansach. Częste niedogrzewanie silnika i przerwy w cyklu wypalania DPF mogą prowadzić do problemów i kosztownych napraw.
  • Który silnik lepiej trzyma wartość? W przeszłości diesle lepiej trzymały wartość na rynku wtórnym, zwłaszcza modele z dużymi silnikami. Obecnie, ze względu na rosnące ograniczenia dla diesli i rozwój technologii benzynowych, różnice te mogą się zmniejszać, a w niektórych przypadkach TSI mogą być bardziej poszukiwane.
  • Czy można przerobić silnik TSI na gaz (LPG)? Tak, jest to możliwe, ale wymaga zastosowania dedykowanej instalacji LPG do silników z bezpośrednim wtryskiem paliwa, która jest droższa niż tradycyjne instalacje. Część benzyny jest nadal wtryskiwana, aby chłodzić wtryskiwacze.
  • Czy silnik diesla wymaga specjalnego traktowania zimą? Tak, w niskich temperaturach należy stosować zimowy olej napędowy, aby uniknąć problemów z krzepnięciem paliwa. Warto również zadbać o sprawny akumulator i świece żarowe.

Wskazówki dla przyszłego właściciela

  • Dokładnie przeanalizuj swoje potrzeby: Zastanów się, ile kilometrów rocznie pokonujesz, gdzie głównie jeździsz (miasto, trasa), czy często przewozisz ciężkie ładunki lub ciągniesz przyczepę.
  • Przeprowadź jazdę próbną: Przetestuj samochód z oboma rodzajami silników w warunkach zbliżonych do tych, w których będziesz go użytkować.
  • Zapoznaj się z kosztami eksploatacji: Oprócz zużycia paliwa, sprawdź koszty ubezpieczenia, podatków, przeglądów i potencjalnych napraw.
  • Sprawdź historię serwisową (przy zakupie używanego): W przypadku silników używanych, regularne i prawidłowe serwisowanie jest kluczowe dla ich trwałości.
  • Skonsultuj się z doradcą: Jeśli masz wątpliwości, porozmawiaj z ekspertem lub doradcą w salonie samochodowym, przedstawiając swoje potrzeby.

Podsumowując: Świadomy wybór to klucz

Zarówno silniki TSI, jak i diesle to zaawansowane jednostki napędowe, które oferują różne zalety w zależności od sposobu użytkowania. Kluczem do zadowolenia z wyboru jest dokładna analiza własnych potrzeb i porównanie technicznych i eksploatacyjnych cech obu typów silników. Pamiętaj, że najlepszy silnik to ten, który najlepiej odpowiada Twoim indywidualnym wymaganiom.

Wnioski

Debata TSI vs Diesel nie ma jednoznacznego zwycięzcy. Oba typy silników mają swoje miejsce na rynku i sprawdzają się w różnych scenariuszach użytkowania. Silniki TSI są dobrym wyborem dla osób poruszających się głównie w mieście, ceniących komfort jazdy i niższy koszt zakupu. Diesle nadal pozostają bardziej ekonomicznym rozwiązaniem dla osób pokonujących duże przebiegi w trasach i potrzebujących wysokiego momentu obrotowego.

Ważne jest, aby pamiętać, że rozwój technologii motoryzacyjnych jest dynamiczny, a przyszłe normy emisji i trendy rynkowe będą miały wpływ na popularność i opłacalność obu typów napędów. Przed podjęciem decyzji warto dokładnie przeanalizować wszystkie czynniki i ewentualnie skonsultować się z ekspertem.

Pamiętaj, że prawidłowa eksploatacja i regularne serwisowanie są kluczowe dla trwałości i niezawodności zarówno silników TSI, jak i diesla, niezależnie od ich specyfiki technicznej.

Autor

Jan Kowalski

Dziennikarz motoryzacyjny z ponad 10-letnim doświadczeniem. Pasjonat szybkich samochodów i nowych technologii. Przetestował ponad 500 różnych modeli samochodów.